Η έννοια της δικαιοσύνης
2. Και τι είναι δικαιοσύνη; Νομίζω πως αυτό πρέπει πρώτα να αποκαλύψουμε με το λόγο, ώστε, φανερώνοντας την ομορφιά της, να γεννηθεί έτσι έγκαιρα μέσα μας η επιθυμία αυτού που αποκαλύφθηκε. Γιατί δεν είναι δυνατό, να έχεις τη διάθεση να επιθυμίσεις αυτό που δε φαίνεται. Αλλά κι η φύση μας παραμένει κάπως αδρανής κι ασυγκίνητη για το άγνωστο, εκτός βέβαια κι αν έχει σχηματίσει κάποια έννοια για το επιθυμητό εξ ακοής ή εξ όψεως.
Λένε , λοιπόν, μερικοί απ’ αυτούς που ασχολήθηκαν μ’ αυτά τα θέματα ότι δικαιοσύνη είναι η συνήθεια να αποδίδεις το ίσο, και στον καθένα αυτό που αξίζει. Δίκαιος λέγεται π.χ. εκείνος που όταν βρεθεί στη θέση να μοιράσει χρήματα, δίδει αποβλέποντας στο ίσο κι υπολογίζει συγχρόνως την ανάγκη εκείνων που παίρνουν μέρος στην μοιρασιά. Κι εκείνος που, έχοντας τη δικαστική εξουσία, όταν δεν εκδίδει την απόφαση με κάποια εύνοια ή αντιπάθεια, αλλ’ ακολουθώντας την φύση των πραγμάτων τιμωρεί, όσους είναι άξιοι τιμωρίας και δίνει αθωωτική ψήφο στους ανεύθυνους, ενώ όταν πρόκειται για θέματα που αμφισβητούνται, εκφέρει την κρίση του με γνώμονα την αλήθεια, κι αυτός λέγεται δίκαιος.
Κι εκείνος που επιβάλλει τους φόρους στους υπηκόους, όταν καθορίζει το φόρο ανάλογα με την δύναμη, κι ο οικογενειάρχης κι ο άρχοντας της πόλης κι ο βασιλιάς των εθνών, όταν ο καθένας απ’ αυτούς διοικεί με τον καλύτερο τρόπο αυτούς που εξουσιάζει και δεν κινείται από παράλογες διαθέσεις, αλλά με ευθύτητα κρίνει τους υπηκόους και προσαρμόζει τη γνώμη του ανάλογα με τις προτιμήσεις των πολιτών. Όλα αυτά παρόμοια εντάσσονται στην έννοια της δικαιοσύνης, από όσους ορίζουν το δίκαιο σαν μια παρόμοια συνήθεια.
Εγώ όμως, αποβλέποντας προς το ύψος της θεϊκής νομοθεσίας, σκέπτομαι πως κάτι περισσότερο από όσα είπαμε εννοείται μ’ αυτή τη δικαιοσύνη. Αν ο λόγος της σωτηρίας είναι κοινός για όλους τους ανθρώπους, όμως δε είναι δυνατό ν’ ανήκει κάθε άνθρωπος σ’ αυτούς που αναφέραμε. Γιατί λίγοι βασιλεύουν, διοικούν, δικάζουν, κατέχουν χρήματα, ή έχουν κάποια άλλη αρμοδιότητα. Οι περισσότεροι ανήκουν στους υπηκόους και στους διοικουμένους. Πως μπορεί να δεχθεί κανείς ότι η αληθινή δικαιοσύνη είναι εκείνη, που δεν έχει δοθεί εξίσου σ’ όλη τη φύση;
Γιατί αν ο σκοπός του δικαίου, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των έξω της Εκκλησίας, είναι η ισότητα, δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί αληθινός ο ορισμός της δικαιοσύνης, όπως δόθηκε προηγουμένως. Γιατί αμέσως θα ελεγχθεί από την ανισότητα, που υπάρχει στη ζωή.
Ποια είναι, λοιπόν, η δικαιοσύνη που αναφέρεται σε όλους;
Εκείνη που η επιθυμία της βρίσκεται κοινή στον καθένα, ο οποίος αποβλέπει στο τραπέζι του Ευαγγελίου. Είτε πλούσιος είναι κανείς, είτε φτωχός, είτε δούλος, είτε κύριος, είτε ευγενής, είτε εξαγορασμένος από τους δούλους’ όταν καμιά κατάσταση δεν αυξάνει ούτε ελαττώνει το δικαίωμα της δικαιοσύνης. Γιατί αν εφαρμοζόταν αυτό, μόνο σ’ αυτόν που είναι πρώτος σε κάποια εξουσία και στο αξίωμα, τότε πως χαρακτηρίζεται δίκαιος ο παραπεταμένος στην πύλη του πλουσίου Λάζαρος, που δεν είχε κανένα στοιχείο για μια παρόμοια δικαιοσύνη;
Γιατί αν η δικαιοσύνη αναφέρεται στη διοίκηση, ή στη διανομή, ή γενικά στη διαχείριση, όποιος δεν έχει σχέση μ’ αυτά, βρίσκεται οπωσδήποτε έξω απ’ τη δικαιοσύνη. Αλλά τότε όμως πως κρίνεται άξιος να αναπαυθεί εκείνος, που δεν έχει αποκτήσει κανένα από όσα χαρακτηρίζουν τη δικαιοσύνη, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνουν οι πολλοί;
Επιβάλλεται, λοιπόν, ν’ αναζητήσουμε κείνη τη δικαιοσύνη, που όποιος την επιθυμήσει, θα μπορεί να απολαύσει την επαγγελία που λέει: «Είναι μακάριοι όσοι πεινούν και διψούν τη δικαιοσύνη, γιατί αυτοί θα χορτάσουν».
(Άγιος Γρηγόριος Νύσσης)
ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ
ΣΕΙΡΑ «ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ», ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΥΣΣΗΣ, «ΛΟΓΟΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΥΣ», Αρχιμ. ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ ΜΠΡΟΥΣΑΛΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Σελ. 116,119
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου